Nhiều tiết lộ thú vị về vụ tàu chiến Mỹ đến Trường Sa

Vì sao Mỹ chọn Đá Subi và Vành Khăn để cử tàu chiến đến tuần tra vào thời điểm này? Mỹ dựa vào đâu để đưa chiến hạm USS Lassen vào khu vực 12 hải lý quanh khu vực Trung Quốc đang xây đảo nhân tạo phi pháp?

Tổng thống Mỹ Obama ra lệnh cho USS Lassen tuần tra Trường Sa sau khi tiếp Chủ tịch Tập Cận Bình

Ngày 26/10, khu trục hạm Mỹ USS Lassen đã tiến vào vùng 12 hải lý quanh những đảo nhân tạo do Trung Quốc bồi lên trong quần đảo Trường Sa. Theo tiết lộ từ Nhà Trắng, Tổng thống Barack Obama đã bật đèn xanh cho hành động này ngay sau bữa ăn tối với Chủ tịch Tập Cận Bình vào ngày 24/9/2015 khi ông Tập ở thăm Mỹ.

Tối hôm đó, ông Obama mời Chủ tịch Tập dự một bữa tiệc nhỏ, chỉ có mặt các nhân vật thân cận để nói chuyện kín đáo, trước khi chính thức đãi quốc yến linh đình vào hôm sau. Trong bữa ăn đó, Tổng thống Obama đã nhắc đến vấn đề các đảo nhân tạo do Trung Quốc dựng lên, và yêu cầu vị khách Tập Cận Bình hãy ngưng công tác này và yêu cầu không được quân sự hóa các hòn đảo mới đắp. Nguồn tin từ Nhà Trắng tiết lộ thêm, ông Tập Cận Bình không đáp ứng mà chỉ tìm cách nói lảng sang chuyện khác. Ngay khi ăn xong, ông Obama đã sai nhân viên thân cận gọi điện thoại cho Ðô đốc Harry Harris, chỉ huy hạm đội Mỹ ở Thái Bình Dương, cho phép Hải quân Mỹ đưa tàu chiến tới thực hiện điều mà ông Harris đã yêu cầu từ 4 tháng trước.

Ngày 26/10 là thời điểm đang diễn ra Hội nghị trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc để bàn về kế hoạch phát triển kinh tế cho 5 năm tới lần thứ 13 giai đoạn 2016-2020.

26/10 cũng là ngày Mỹ và Trung Quốc thông báo sửa thoả thuận quy định cách hành xử để giữ an toàn khi máy bay quân sự của hai bên gặp nhau trên không ở Biển Đông.

Việc chọn lựa địa điểm tuần tra thể hiện một sự khôn khéo của Mỹ. Đá Subi và Vành Khăn là hai bãi đá ngầm nửa chìm nửa nổi, không có quy chế đảo theo quy định của UNCLOS.

Ðiều 121 UNCLOS (Công ước Quốc tế về Luật Biển năm 1982) xác định rằng chỉ có các đảo tự nhiên có hoạt động của con người và hoạt động kinh tế mới có lãnh hải 12 hải lý, nơi nước có chủ quyền có thể đưa ra quy định kiểm soát sự sử dụng hải phận. Các bãi đá ngầm, hay đảo nhân tạo xây dựng trên đó bằng bất cứ cách gì, không được quyền có lãnh hải, chỉ có một khu vực an toàn 500 mét.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại Giao Mỹ John Kirby nói trong cuộc họp báo hôm 27/10 rằng Mỹ “không cần phải tham vấn bất cứ quốc gia nà khi thực hiện quyền tự do hàng hải trên các vùng biển quốc tế”, đồng thời cũng “không thông báo trước với phía Trung Quốc vì làm như vậy sẽ ảnh hưởng đến thông điệp mà Mỹ muốn đưa ra”.

Khu trục hạm USS Lassen

 Nhiều cơ quan truyền thông quốc tế cho rằng chiến hạm USS Lassen đi gần bãi đá (đã lập thành đảo nhân tạo) Subi là dựa theo khái niệm “đi ngang vô hại” (innocent passage) của luật pháp quốc tế, theo đó tàu bè được phép đi ngang lãnh hải của một quốc gia với điều kiện tuân hành một số quy định giới hạn. UNCLOS định nghĩa: “Sự đi ngang (passage) là vô hại (innocent) chừng nào không phương hại đến hòa bình, trật tự hay an ninh của quốc gia duyên hải”. UNCLOS cũng xác định là một sự đi ngang như vậy phải được thực hiện phù hợp với công ước này và với những luật lệ quốc tế khác.

Tuy nhiên, thông báo của Hải quân Mỹ về hoạt động tuần tra của khu trục hạm USS Lassen không đề cập gì đến “innocent passage”, bởi vì nếu nói như vậy có nghĩa là thừa nhận lãnh hải của Đá Subi và Vành Khăn trong khi theo UNCLOS các thực thể này không có lãnh hải. Hải Quân Mỹ nói rằng tàu USS Lassen làm một “transit” (đi ngang hay quá cảnh) qua Trường Sa.

“Transit” là một khái niệm của luật biển cho phép tàu biển hay máy bay được quyền tự do hải hành hay phi hành để tiếp tục lộ trình mau chóng đi qua một eo biển để từ một vùng biển quốc tế hoặc một vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) này qua một vùng khác. Luật này được quy định ở Phần III của UNCLOS, không được tất cả mọi quốc gia chấp nhận, nhưng Mỹ và đa số quốc gia công nhận. Luật “transit” cũng áp dụng cho cả tàu ngầm, không cần phải nổi lên mặt biển mà có thể tiếp tục lặn theo hải trình bình thường của nó. Sở dĩ có sự bất đồng ý kiến và không chấp nhận của một số quốc gia là vì trong Phần III của UNCLOS có quy định nới rộng lãnh hải từ 3 hải lý trước kia thành 12 hải lý, khiến cho nhiều eo biển trở nên hoàn toàn thuộc về lãnh hải một quốc gia.

Sự xác định USS Lassen làm một transit qua vùng biển Trường Sa chỉ là một cách diễn giải khôn khéo khác nhằm tránh sự mất mặt cho Trung Quốc khi phải công khai phủ nhận lãnh hải của Đá Subi và Vành Khăn, nhưng hành động thực tế vẫn là sự phủ nhận.

Tiết lộ cuối liên quan tới việc Mỹ chọn tàu USS Lassen chứ không phải chiếc khác là vì nó có trang bị đầy đủ hơn và cũng là một cách để biểu dương sức mạnh với Hải quân Trung Quốc. Do đã dự trù sẽ không thể có sự đụng độ nào xảy ra, USS Lassen chỉ đi một mình và có sự theo dõi yểm trợ trên không bởi một máy bay do thám biển P-8 Poseidon.

Kế hạch tuần tra đã được tuyên bố từ trước để chuẩn bị dư luận và tránh căng thẳng. Bởi vậy hành động này không gây căng thẳng kéo dài mà sẽ buộc Trung Quốc phải tìm kiếm một giải pháp lâu dài với Mỹ và các nước có lợi ích. Chuyến đi của tầu USS Lassen, và các tàu chiến khác sau này, là nhằm chứng tỏ cho Bắc Kinh biết việc đắp lên các hòn đảo nhân tạo là vi phạm luật biển quốc tế.
---------------------------------------
Nguồn Petro Times