023. TRINH HUY CHÂU - BÀI CHỌN IN SÁCH

Đằm thắm một tình bạn…

( Trịnh Huy Châu )
  Tác giả đã sửa lần cuối cùng
   Hồi ở trường Quế Lâm, tôi và Xuân Thiên cùng học lớp 5A, thân nhau không biết từ khi nào; chỉ biết rằng chúng tôi đã giữ mãi tình bạn thân thiết và sâu lắng ấy cho đến tận ngày Xuân Thiên ra đi về cõi vĩnh hằng. Ngay cả lúc này, bao nhiêu năm đã trôi qua, trong ký ức của tôi, Xuân Thiên vẫn thường hiện về với hình ảnh một con người cương nghị, giản dị, ít nói nhưng giàu tình cảm, thủy chung, nụ cười hiền với chiếc răng khểnh rất đáng yêu.
Còn nhớ lần đi trại hè sông Ly hồi ấy, chúng tôi rất say đá bóng. Tôi thường bắt gôn, còn Xuân Thiên tiền đạo, một lần tôi nhào ra cản một đường bóng, bị ngã đau, bạn ấy đã chăm sóc tôi rất tận tình khiến tôi nhớ mãi .
Hồi 1955, chúng tôi chụp ảnh 3 người trong nhóm tâm giao, gồm : Huy Châu , Xuân Hoài và Xuân Thiên. Trong quyển Anbum gia đình, bức ảnh ấy luôn nằm ở vị trí trang trọng, và kỳ diệu thay, 60 năm rồi, nước ảnh vẫn mới như vừa chụp ngày hôm qua.
Trong thời gian học tập ở trường chúng tôi đều viết nhật ký tu dưỡng. Mỗi dịp chia tay nhau như khi chuyển từ Quế Lâm về Khu học xá Nam Ninh, hoặc về nước chúng tôi viết lưu niệm cho nhau. Tôi vẫn nhớ trong sổ lưu niệm chữ Xuân Thiên đẹp, cứng cáp, đều đặn với câu mở đầu rất ấn tượng :
… “Luồng gió vẫn thổi mạnh” …, ý nói phong trào cách mạng chống đế quốc trên thế giới vẫn đang phát triển sôi nổi khắp nơi v.v. Sau này, khi đã trưởng thành, thỉnh thoảng tôi đem chuyện ấy ra trêu đùa nhưng Xuân Thiên không giận bao giờ, chỉ cười trừ, coi như một kỷ niệm vui của một thời ngây thơ, cả tin .
Về nước, tôi học Trường Chu văn An, Nguyễn Gia Thiều, còn Xuân Thiên về Vinh, học trường Huỳnh Thúc Kháng . Một điều trớ trêu là sau khi hết cấp 3, tôi xuôi vào Vinh học ĐH Sư phạm Văn Sử, còn Xuân Thiên thì ngược ra Hà Nội học tiếng Nga rồi đi Liên Xô như nhiều bạn khác. Tuy nhiên, sự xa cách ấy không làm tình bạn của chúng tôi phai nhạt, thậm chí còn sâu sắc hơn . Trước ngày Xuân Thiên lên đường, chúng tôi hẹn gặp nhau tại nhà cô gái Hà Nội cùng lớp, dịu hiền, xinh xắn, …. và chính tại nơi đó đã diễn ra cuộc trò chuyện kỳ lạ mà cho tới nay tôi vẫn còn nhớ mãi, song chưa từng kể với ai. Xuân Thiên buồn vì tình yêu đầu đời không thành, và dường như linh cảm điều gì, bạn đã khuyên tôi hãy thay bạn yêu cô gái ấy với ước mong rằng “bộ ba” chúng tôi sẽ thân nhau suốt đời, sẽ luôn đem lại niềm vui, hạnh phúc cho nhau trong bất kỳ hoàn cảnh nào…. Tôi đã khuyên bạn hãy kiên trì, hãy tiếp tục thuyết phục mọi người và giữ lấy tình yêu đẹp v.v. Nhưng cuối cùng cả hai chúng tôi đều không thực hiện được ước nguyện của mình, đành chôn kín trong lòng những xao động, bâng khuâng ban đầu của một thời trai trẻ khó quên.
Rồi tôi tốt nghiệp Đại Học và đi dạy tại Hải Phòng. Đến tháng 2/1964, trong đợt tuyển quân dường như để chuẩn bị cho chiến tranh, tôi vô tư xin nhập ngũ để “rèn luyện và cống hiến”, mặc dù thời điểm đó người ta chưa yêu cầu giáo viên cấp 3 đi bộ đội. Vì sao đang là một thầy giáo cấp 3, đang hưởng lương 56 đồng, tôi lại tự nguyện nhập ngũ để lĩnh món phụ cấp binh nhì 5 đồng một tháng?. Đó là một câu chuyện dài, xin không nói đến ở đây. Tôi chỉ kể những kỷ niệm với Xuân Thiên thời bấy giờ…
Không nhớ vì sao tôi có địa chỉ của Xuân Thiên, khi đó đang theo học ngành Vô tuyến điện tại Kharcôp- Ukraina. Nhờ vậy, chúng tôi thường gửi thư cho nhau . Mỗi khi viết cho tôi, bao giờ Xuân Thiên cũng bắt đầu bằng những từ đầy ắp thân thương : “Huy Châu thân yêu”. Rồi tôi cũng viết cho Xuân Thiên như vậy, những lúc ấy, lòng bỗng thấy ấm áp lắng dịu lạ thường. Hình như lời một bài hát từ thời Quế Lâm xa xưa đã đọng lại trong tâm hồn chúng tôi đến tận lúc trưởng thành : “bạn thân yêu nay đang ở đâu?”… Câu hỏi chứa đầy nỗi băn khoăn thương nhớ những người bạn cùng cảnh ngộ của một thuở thiếu thời dường như đã khắc sâu vào tâm khảm khiến chúng tôi viết cho nhau như viết cho người yêu .
…Ngày 5/8/64, đại đội pháo cao xạ 88 ly của tôi đóng quân ở Bãi Cháy nên tôi có vinh dự được trực tiếp tham gia trận đánh lịch sử mở đầu cuộc chiến đấu chống chiến tranh phá hoại Miền Bắc của không lực Hoa Kỳ.…
… Trận đánh kết thúc, tôi may mắn thoát chết (mấy hôm sau, đơn vị tôi bị một quả tên lửa bắn trúng, một học sinh của tôi cùng nhập ngũ đã hy sinh tại chỗ).
Tôi viết thư kể Xuân Thiên nghe về trận đánh ấy. Vài ba tháng sau, tôi bỗng nhân được thư trả lời. Bạn kể rằng các sinh viên Việt Nam rất tự hào vì chúng ta đã bắn rơi nhiều máy bay, bắt sống phi công Mỹ. Họ dịch lá thư của tôi cho các bạn bè Liên Xô nghe, ai cũng vừa cảm phục vừa cười vỡ bụng vì đoạn tôi tả ông đại đội phó đứng giữa trận địa vẫy cờ và luôn mồm chửi toáng lên vì đạn bắn lên không chụm:
“Khẩu đội 2, bắn như cục cứt thế hả, hả! …”.
Sau này gặp lại nhau, Xuân Thiên vẫn nhắc lại chuyện ấy và cười khoái trá, khen văn tôi có chất hài …
Năm 1965, thế kỷ trước, Xuân Thiên tốt nghiệp về nước, rồi nhập ngũ, được điều động về Bộ Tư lệnh Thông tin, công tác tại nhà máy Thông tin liên lạc. Còn tôi thì chuyển sang Quân chủng Hải quân .
Năm 69, tôi cưới vợ, một nữ sinh Miền Nam tập kết tại Hải Phòng . Xuân Thiên bận đi công tác xa không về dự được, đã gửi cho tôi một cân chè Thái Nguyên quí hiếm, Hương Mạch thì mang đến một liễn mỡ đủ để nấu mấy mâm cơm gọi là cỗ cưới!. Bạn Trung Hải tất bật chạy đi chạy lại lo phần loa đài âm thanh, Trần Lương giúp chụp ảnh, còn Cao Việt Bách thì hát từ đầu đến cuối toàn bài mới chưa từng biểu diễn. Thật là một đám cưới thời chiến điển hình tại Hà Nội với sự chung tay góp sức đầy tình nghĩa của bạn bè thời Quê Lâm khiến vợ chồng chúng tôi không bao giờ quên.
Bẵng đi một thời gian khá dài, chúng tôi mất liên lạc với nhau, hoá ra Xuân Thiên đi B, vào chiến trường Tây Nguyên, sang tận Nam Lào. Trong danh sách các bạn 5A, đi B, đi C trực tiếp chiến đấu, chắc chắn Xuân Thiên cũng là tấm gương sáng rất đáng khâm phục và tự hào. Chỉ tiếc bạn không còn nữa để kể lại những ngày tháng hào hùng ấy trong những dịp bạn bè gặp nhau hoặc viết thành tập hồi ký có giá trị.
Năm 1974 , sau khi hoàn thành tốt nhiệm vụ trong chiến dịch rà phá thủy lôi trên tàu chiến T217, E171 với cương vị chính trị viên, tôi cùng 2 sĩ quan nữa được Quân chủng Hải quân cử sang Liên Xô học tại Học Viện Quân Chính Lênin. Điều bất ngờ thú vị là một thời gia sau, Xuân Thiên cũng sang lại L.X để làm luận án Phó Tiến sỹ về chuyên ngành Vô tuyến điện. Chúng tôi đã hẹn nhau và gặp được nhau ở Mátxcơva trong niềm vui khôn tả. Chúng tôi đưa nhau vào hiệu ảnh lớn chụp với nhau mấy kiểu làm kỷ niệm để đảm bảo chất lượng lâu dài, không muốn ảnh tự chụp thường chẳng giữ được lâu. Quả nhiên, cho đến nay, mấy bức ảnh ấy vẫn còn đẹp lắm . Trong bộ quân phục mùa đông kiểu Hồng quân LX, trông hai chúng tôi có vẻ hơi nghiêm nghị nhưng thật ra chúng tôi vẫn giữ nguyên tình cảm đằm thắm, ít nói nhưng sâu lắng vốn thành thói quen từ lâu..
  Đến đầu năm 80 thế kỷ trước, tôi và Xuân Thiên đều về công tác tại Hà Nội. Cũng từ đó, chúng tôi có dịp gần nhau thường xuyên hơn, vợ chồng con cái đôi bên thường đến nhà nhau chơi, ăn những bữa cơm đạm bạc thời bao cấp, trò chuyện đủ điều nhưng không bao giờ đả động đến quân hàm, chức tước của nhau . Chúng tôi thường nói với nhau, những thứ đó đều là “trepukha” (chuyện nhỏ nhặt), không lâu bền trong cuộc đời này, đừng chạy theo nó kẻo đánh mất mình, mất bạn bè…
Hồi đó, tôi có đứa con gái đầu lòng, vợ chồng Xuân Thiên có đứa con trai; một lần chúng tôi nửa đùa nửa thật: sau này sẽ gả con cho nhau, mặc dù lúc đó bọn trẻ mới chín mười tuổi. Tuy nhiên việc ấy không thành, có lẽ do … số phận đã được lập trình theo cách khác, không ai cưỡng lại được.
Một hôm, tôi đến chơi thấy Xuân Thiên không được khoẻ, đã có những biểu hiện không bình thường về thần kinh. Thậm chí hôm đến thăm Tiến Nguyên tại Cơ quan Viện Nguyên tử Quốc gia, đang ăn, Xuân Thiện bỗng lóng ngóng làm rơi đũa, không gắp được thức ăn, tôi phải gắp cho, trong lòng cảm thấy một nỗi lo lắng mơ hồ, nhưng không biết là bệnh gì. Lúc đầu gia đình tưởng là Pakinson, sau này mới biết đó là di chứng chất độc da cam . Thật là đau xót. Năm 1996, tôi lại sang Nga lần nữa, đến năm 1998 thì về hẳn. Vừa nghe tin Xuân Thiên ốm nặng, tôi vội chạy đến nhà thì chao ôi, bạn đã nằm bất động trên giường, toàn thân gầy xọp chỉ còn da bọc xương. Tôi không dằn lòng được, ôm lấy bạn, nước mắt rưng rưng, đau đến tột cùng, thầm trách ông Trời sao quá độc ác bất công. Trông thấy tôi, khuôn mặt Xuân Thiên biến dạng rất đáng thương, cổ họng có tiếng gừ gừ khe khẽ .
Minh Dương, vợ Xuân Thiên nói thầm vào tai tôi :
- Anh ấy khóc đấy!.
Rồi Xuân Thiên ra đi!. Đúng hôm đó, vì một lý do riêng tư mà mãi sau này tôi mới biết không hẳn quan trọng, tôi đã không thể đến vĩnh biệt bạn tại tang lễ. Tôi đã không được nhìn mặt người bạn thân yêu suốt đời của tôi lần cuối cùng . Vài hôm sau, tôi đến nhà, thắp nén nhang lên bàn thờ Xuân Thiên và đã khóc không cần kìm nén với nỗi đau và sự ân hận không thể nào nguôi… Cho tới bây giờ, mỗi khi nhớ lại, tôi vẫn giận mình , không thể tha thứ cho mình về điều đó.
Dường như ông Trời hiểu lòng tôi nên đã cho ngôi mộ Xuân Thiên đặt khá gần khu mộ bố tôi mà gia đình đã chuyển từ khu A Văn Điển đưa lên Thanh Tước từ lâu.…Thế là mỗi lần lên đó thắp hương, tôi đều “gặp lại” bạn, lại được tâm sự với bạn những điều sâu kín chỉ chúng tôi biết với nhau.
Mấy năm sau, gia đình mới bốc mộ bạn về đặt cạnh mộ ông thân sinh, vì vậy tôi không được thắp hương cho Xuân Thiên nữa, nhưng trong trái tim tôi, bạn tôi vẫn sống mãi, trẻ maĩ, đẹp mãi với nụ cười hiền đáng yêu đã trở nên rất đỗi thân quen.
Tôi lưu giữ những kỷ niệm không phai mờ về Xuân Thiên như một niềm vui êm đềm, trong trẻo, xen lẫn một nỗi tiếc thương và day dứt sẽ theo tôi đến tận cuối đời.
Xuân Thiên thân yêu!. Biết bao năm tháng đã trôi qua, giờ đây mình đã nhận biết thêm một sự thật này:
Không sức mạnh nào có thể chấm dứt được Tình Bạn của chúng ta, kể cả cái chết.
Hãy tha lỗi cho mình và hãy luôn mỉm cười rất hiền như khi chúng ta còn ở bên nhau.

Vĩ thanh.
… Gần đây do tình cờ được biết, nhà máy M1- Viện Kỹ thuật Thông tin Quân đội đã cải tiến thành công máy liên lạc vô tuyến sóng cực ngắn ưu việt hơn của Liên Xô và Mỹ trước đây, tôi nghĩ ngay đến công sức, trí tuệ và sự hy sinh của Xuân Thiên. Tôi tin chắc rằng, thành quả hôm nay có công lao đóng góp không nhỏ của Trung tá Tiến Sỹ Nguyễn Xuân Thiên, một người tài năng và đầy tình thần trách nhiệm trước Tổ quốc, Nhân dân, người chồng, người cha mẫu mực trong gia đình, người bạn thân thiết một thời Quế Lâm của tôi. Hơn nữa hai đứa con trai của Xuân Thiên đều được sinh ra trước khi bạn vào Nam công tác nên không bị ảnh hưởng bởi chất độc Đioxin và đều trưởng thành, có cuộc sống xứng đáng.
Nghĩ vậy, tôi lại thấy vui lên , như được cuộc đời an ủi phần nào …

                                      (Hà Nội, tháng 6/2013)